Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của kinh tế - xã hội, vấn đề ô nhiễm môi trường, đặc biệt là rác thải sinh hoạt, đang trở thành thách thức lớn đối với nhiều địa phương. Phần lớn rác hữu cơ từ các hoạt động sinh hoạt hằng ngày của hộ gia đình, do điều kiện thu gom, xử lý còn nhiều hạn chế và thói quen lâu đời của người dân, phần lớn lượng rác này thường bị xử lý bằng cách đổ bỏ tự phát, chôn lấp hoặc vứt bừa bãi ra môi trường xung quanh. Thực trạng này không chỉ làm ảnh hưởng đến cảnh quan mà còn gây ô nhiễm đất, nguồn nước và tác động xấu đến sức khỏe cộng đồng.
Nhận thức rõ thực trạng và những nguy cơ lâu dài nếu không có giải pháp kịp thời, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) xã Thừa Đức, huyện Cẩm Mỹ đã chủ động tìm hiểu và sáng tạo mô hình phù hợp có thể áp dụng vào điều kiện thực tế địa phương. Từ đó, mạnh dạn triển khai mô hình “Sử dụng vi sinh vật bản địa (IMO) biến rác thải sinh hoạt thành phân hữu cơ vi sinh nhằm bảo vệ môi trường”. Đây là một giải pháp thiết thực, dễ thực hiện, ít tốn kém, vừa giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường, vừa tạo nguồn phân bón sạch phục vụ sản xuất nông nghiệp, đồng thời góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm cộng đồng trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường và xây dựng nông thôn mới xanh - sạch - đẹp.
Vi sinh vật bản địa (Indigenous Microorganisms - IMO) là các chủng vi sinh vật có ích, được thu thập và nhân giống từ tự nhiên. Chúng có khả năng phân hủy chất thải hữu cơ nhanh chóng, khử mùi hôi và tạo ra phân bón hữu cơ phục vụ trồng trọt. Ưu điểm của IMO là nguyên liệu rẻ tiền, dễ tìm kiếm tại địa phương như cám gạo, men rượu, sữa chua, chuối chín, đường, nước sạch. Quy trình tạo men đơn giản, người dân có thể tự thực hiện tại nhà mà không cần đầu tư thiết bị phức tạp. Ngay từ đầu năm 2023, Hội LHPN xã Thừa Đức đã tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn quy trình tạo men vi sinh và cách phân loại, xử lý rác thải hữu cơ tại hộ gia đình. Mô hình thí điểm ban đầu được thực hiện tại ba điểm thuộc ấp 3 với sự tham gia của 100 hộ dân. Sau thời gian ngắn triển khai, các hộ hội viên đã tự làm men IMO và xử lý rác hữu cơ phát sinh hằng ngày thành phân bón cho vườn cây, tuyến đường hoa trong khu dân cư.
Nhờ hiệu quả thiết thực, mô hình nhanh chóng được nhân rộng. Hội tiếp tục phối hợp cùng UBND xã và Đoàn Thanh niên thành lập thêm 3 điểm mô hình mới tại các ấp: Tổ 8 - ấp 4, Tổ 2 - ấp 8 và Tổ 5 - ấp Tự Túc, với sự tham gia của 90 thành viên. Hội cũng thường xuyên tổ chức tuyên truyền qua hệ thống loa truyền thanh xã, trực tiếp xuống từng hộ dân vận động, hướng dẫn kỹ thuật, đồng thời trang bị thùng ủ rác, nguyên liệu làm men cho các hộ tham gia.
Hình tập huấn hướng dẫn xử lý rác thải bằng chế phẩm vi sinh bản địa IMO
Hình hướng dẫn hội viên, phụ nữ thực hiện tại các ấp trên địa bàn xã Thừa Đức
Kết quả sau hai năm triển khai rất khả quan, lượng rác thải hữu cơ đổ ra môi trường giảm đáng kể. Các hộ gia đình sử dụng men IMO để xử lý rác hữu cơ thành phân bón hữu cơ sạch, bón cho cây trồng trong vườn nhà và tuyến đường hoa, góp phần làm đẹp cảnh quan thôn xóm. Nhiều hộ còn sáng tạo pha chế chế phẩm IMO thành nước rửa chén sinh học, nước khử mùi chuồng trại, nước lau sàn… vừa tiết kiệm chi phí sinh hoạt, vừa hạn chế sử dụng hóa chất công nghiệp, bảo vệ sức khỏe gia đình. Không chỉ giảm thiểu ô nhiễm, mô hình còn tạo nguồn kinh phí 22.573.000 đồng hỗ trợ cộng đồng từ hoạt động thu gom rác tái chế, bán sản phẩm vi sinh tự chế, tặng học bổng cho 20 học sinh có hoàn cảnh khó khăn (mỗi em 500.000 đồng), chăm sóc các tuyến đường do Hội quản lý 1.125.000 đồng, số tiền còn lại tiếp tục mua nguyên liệu, duy trì mô hình lâu dài. Bên cạnh đó, mô hình còn giúp nâng cao nhận thức, hình thành thói quen phân loại, xử lý rác tại nguồn cho người dân. Nếu như trước đây, nhiều hộ dân chưa quan tâm đến việc phân loại rác thải, thì đến nay, phần lớn các hộ tham gia mô hình đều chủ động thực hiện, xem rác là tài nguyên tái sử dụng.
Hiệu quả thực tế của mô hình cũng đã được ghi nhận qua việc môi trường sống trong các khu dân cư được cải thiện rõ rệt, giảm thiểu mùi hôi, giảm khối lượng rác thải, tiết kiệm chi phí vận chuyển và xử lý rác thải tập trung cho địa phương. Cây xanh, tuyến đường hoa được chăm sóc bằng phân hữu cơ từ IMO phát triển tốt hơn, tạo không gian xanh mát, trong lành.
Mô hình không chỉ là giải pháp xử lý rác hữu cơ hiệu quả mà còn là cách làm hay trong việc gắn kết cộng đồng, phát huy tinh thần trách nhiệm với môi trường sống. Tin tưởng rằng, từ thành công tại xã Thừa Đức, mô hình sẽ tiếp tục được nhiều địa phương khác học tập, áp dụng, nhân rộng, tạo nên phong trào hành động thiết thực vì môi trường xanh - sạch - đẹp và nông thôn mới kiểu mẫu nâng cao.
Hình hội viên, phụ nữ thực hiện và thành phẩm